Pod koniec stycznia 2023 ukazał się zeszyt 222 (t. LIV, zesz. 3)

Obejmuje hasła: Tomicki Józef – Towarnicki Ambroży

Wagą i znaczeniem góruje w zeszycie Piotr Tomicki (ok. 1464-1535), biskup krakowski, podkanclerzy koronny. Równie ważna jest postać Mikołaja Torosowicza (ok. 1602-1681), pierwszego ormiańskokatolickiego arcybiskupa Lwowa. Szczególnie dużo jest w zeszycie przedstawicieli literatury i sztuk pięknych. Są to m.in.: Stanisław Tondos (1854-1917), malarz, Beniamin Torbe (1858-1931), architekt, Feliks Topolski (1907-1989), malarz i rysownik, Abram Topor (1903-1992), rzeźbiarz i malarz, jego syn Roland Topor (1938-1997), francuski rysownik, malarz i grafik, Olga Totwen (1895-1965), scenografka i reżyserka teatrów marionetek, Marian Toporowski (1901-1971), krytyk i tłumacz, oraz Barbara Toporska (1913-1985), pisarka. Podobnie brzmią nazwiska i profesje Stanisława Tomkowicza (1850-1933), historyka sztuki i konserwatora, oraz Władysława Tomkiewicza (1899-1982), historyka sztuki i historyka. Nauki historyczne reprezentuje zwłaszcza Jerzy Topolski (1928-1998). Występują też w zeszycie działacze komunistyczni: Witold Tomorowicz (1893-1937), stracony w ZSRR, oraz małżeństwo Henryk Toruńczyk (1909-1966), pułkownik KBW, i Romana Toruńczyk (1915-2000), historyczka. Osobne miejsca zajmują Wasyl Tomilenko (zm. 1638), uczestnik kozackiego powstania Pawluka, Jacques Luc Toux de Salvert (ok.1705-1797), mason i alchemik, oraz Władysław Toruń (1889-1924), lotnik, podpułkownik WP.

Tomicki Konstanty (ok.1630-1684), działacz sejmikowy, poseł, dyplomata
Tomicki Mikołaj (zm.1529), kasztelan gnieźnieński, koniuszy koronny
Tomicki Mikołaj (zm.1585), kanonik poznański i krakowski
Tomicki Piotr (ok.1464 lub 1470 a 1472-1535), biskup krakowski, podkanclerzy koronny
Tomicki Stanisław (zm.1539), kasztelan międzyrzecki, wojewoda inowrocławski
Tomicki Symforian (1817-1877), ksiądz rzymskokatolicki
Tomiczek Franciszek (1865-1927), działacz społeczny
Tomiczek Stanisław (1902-1941), działacz społeczny, więzień Auschwitz
Tomiecki Benedykt (1607-1684), doktor medycyny
Tomilenko Wasyl (zm.1638), starszy kozacki, uczestnik powstania Pawluka
Tomisław z Gołańczy i Danaborza (zm. między 1377 a 1381), sędzia poznański i kaliski
Tomisław z Jazgarzewa (zm. przed 1347), cześnik czerski
Tomkiewicz Kazimierz (1802-1870), uczestnik powstania listopadowego
Tomkiewicz Stanisław (1859-1896), literat, malarz
Tomkiewicz Władysław (1899-1982), historyk, historyk sztuki
Tomkiewicz Zygmunt (1908-1977), malarz
Tomkowicz Apolinary (1804-1851), literat, ziemianin
Tomkowicz Stanisław (1850-1933), historyk sztuki, konserwator
Tomków Kazimierz (1922-1994), inżynier chemik
Tomorowicz Jan (1787-1831), chirurg, farmakolog
Tomorowicz Kazimierz (1897-1961), malarz, profesor ASP w Warszawie
Tomorowicz Witold (1893-1937), działacz komunistyczny
Tondera Franciszek (1859-1926), botanik, nauczyciel
Tondos Stanisław (1854-1917), malarz
Tonn Marian (1907-1986), pułkownik dyplomowany Wojska Polskiego
Toński Jan (zm. 1664), matematyk, astronom, lekarz
Topass Jan (1870-1947), krytyk literacki i artystyczny, dziennikarz
Topinek Wilhelm ( 1880-1939), działacz socjalistyczny, poseł
Topińska Zofia (1910-2000), pedagog przedszkolny
Topiński Jan (1907-1971), działacz socjalistyczny, sędzia
Topolski Feliks (1907-1989), malarz, rysownik, ilustrator, podróżnik
Topolski Florian (1804-1844), kapucyn, powstaniec listopadowy
Topolski Jerzy (1928-1998), historyk, metodolog gospodarczy
Topolski Maciej (zm.1470), archidiakon wileński, biskup miednicki (żmudzki)
Topolski Maciej (1766 lub 1767-1812), malarz, pedagog
Topor Abram (1903-1992), rzemieślnik, rzeźbiarz, malarz
Topor Roland (1938-1997), francuski rysownik, malarz, grafik, poeta
Toporowski Marian (1901-1971), krytyk literacki, edytor, tłumacz
Toporska Barbara (1913-1985), poetka, powieściopisarka, publicystka
Tor Eugeniusz (1883-1953), inżynier mechanik, wiceprezydent Krakowa
Tor Stanisław (1880-1941), działacz gospodarczy, senator Rzeczpospolitej Polskiej
Torbe Beniamin (1858-1931), architekt, przedsiębiorca budowlany
Torchalski Ryszard (1851-1926), rusznikarz, konstruktor broni
Torosiewicz Dawid (1787-1849), adwokat, ziemianin
Torosiewicz Emil (1828-1901), powstaniec styczniowy
Torosiewicz Franciszek (1812-1873), poseł na Sejm Krajowy we Lwowie
Torosiewicz Józef (1785-1869), lekarz, uczestnik wojen napoleońskich
Torosiewicz Michał (1809-1869), powstaniec listopadowy, publicysta
Torosiewicz Mikołaj (1844-1911), powstaniec styczniowy
Torosiewicz Teodor (1789-1876), aptekarz, balneolog
Torosowicz Mikołaj (między 1602 a 1606-1681), ormiańskokatolicki arcybiskup lwowski
Torri August (1770 – po1825), kartograf, oficer wojsk koronnych
Tortyłowicz Jan (zm. 1558), kaznodzieja, pionier reformacji na Żmudzi
Toruń Władysław (1889-1924), podpułkownik Wojska Polskiego
Toruńczyk Henryk (1909-1966), działacz komunistyczny
Toruńczyk Romana (1915-2000), historyczka, działaczka komunistyczna
Torwirt Leonard (1912-1967), malarz, scenograf, konserwator dzieł sztuki
Toryani Franciszek (ok.1672-1744), architekt, budowniczy, sztukator
Toryani Jan (1738-1783), doktor filozofii, teologii i obojga praw, profesor prawa
Toryani Józef (1745-1778), aptekarz, doktor obojga praw, burmistrz krakowski
Toryani Karol ( ok. 1708 lub 1710-1765), ławnik i rajca krakowski, kupiec
Torzecki Zenon (1922-1997), lekarz patomorfolog
Toth Fryderyk (1896-1982), oficer Wojska Polskiego
Toth Janina (1895-1986), rzeźbiarka
Totwen Olga (1895-1965), założycielka, scenografka i reżyserka teatru marionetek
Tournelle Franciszek (1817-1880), architekt, teoretyk architektury, urzędnik
Tournelle Wacław (1900-1981), inżynier chemik, technolog papiernictwa
Toux de Jean Luc Louis (między 1700 a 1710-1797), matematyk, wolnomularz
Towarnicki Ambroży (1836-1884), lekarz, burmistrz Rzeszowa

Tomicki Piotr

Przez cały okres pełnienia urzędu podkanclerzego T. bardzo aktywnie uczestniczył w życiu politycznym kraju. Był na wszystkich sejmach kor. odbytych w tym czasie w obecności władcy i większości zwołanych pod jego nieobecność. Pozostawił imponującą pod względem ilościowym i merytorycznym korespondencję polityczną. Jest uważany za twórcę nowożytnej kancelarii kor.; usprawnił jej pracę, wprowadzając zwyczaj przygotowywania przez niższy personel kancelaryjny brudnopisów listów i innych pism, na które osobiście nanosił poprawki merytoryczne i stylistyczne, jemu również przypisuje się wyodrębnienie serii ksiąg podkanclerskich Metryki Kor. Swemu podopiecznemu Stanisławowi Górskiemu zlecił uporządkowanie materiału dyplomatycznego z czasów Zygmunta I, co zaowocowało powstaniem obszernego zbioru korespondencji i innych materiałów źródłowych, od w. XVIII zwanego ,,Acta Tomiciana”.

Z biogramu autorstwa Anny Odrzywolskiej

Tomkiewicz Władysław

Był uznanym badaczem sztuki i kultury artystycznej Warszawy od XVI do XVIII w. W badaniach porównawczych swobodnie odnosił się do sztuki włoskiej, francuskiej i niderlandzkiej. Interesowały go również dzieje polskiego teatru, baletu i kultury dworu oraz plastyczna oprawa parateatralnych widowisk publicznych. Po przekształceniu w r. 1960 PIS w IS PAN został przewodniczącym jego Rady Naukowej i był nim do r. 1971, z przerwą od lutego 1967 do września 1968, gdy pełnił obowiązki dyrektora Instytutu. W okresie 1 XII 1964 – 30 IX 1965 był równocześnie dyrektorem Inst. Historii Sztuki Uniw. Warsz.; bezskutecznie usiłował powołać w nim Katedrę Historii Teatru i powierzyć ją Zbigniewowi Raszewskiemu.

Z biogramu autorstwa Elżbiety Matyaszewskiej

Tomkowicz Stanisław

Jako urzędujący konserwator zadecydował m.in. o zastosowaniu w odbudowywanym krakowskim klasztorze Dominikanów nowatorskiego rozwiązania, polegającego na usunięciu tynków i wyeksponowaniu romańskich wątków murów dawnego kapitularza oraz uporządkowaniu epitafiów w krużganku. Przy okazji trwającej nadal konserwacji katedry na Wawelu, sformułował w r. 1895 zasadę «konserwacji historycznej», respektującej wszystkie wartościowe nawarstwienia zabytku, i sprzeciwił się rekonstrukcji gotyckiego ambitu prezbiterium oraz spowodował zachowanie jego barokowej.

Z biogramu autorstwa Zbigniewa Beiersdorfa

Tondos Stanisław

Był artystą płodnym, mającym liczne zamówienia, gdyż widoki Sukiennic, Wawelu i kościołów krakowskich były traktowane jako pamiątki z Krakowa. Klemens Bąkowski wspominał, że «podobały się bardzo te barwne fioletowo i niebiesko cieniowane akwarele, ale nie odpowiadały prawdzie – sprzedawał je masowo». T. sygnował obrazy podpisem «Tondos», wykonywanym pędzlem, najczęściej w prawym dolnym rogu; malowane przy współpracy J. Kossaka były podpisane wiązanym monogramem J ST K, a malowane z W. Kossakiem podpisywali najczęściej obaj w dolnych narożnikach. W dorobku T-a, obok obrazów i prac okolicznościowych, m.in. dyplomów i tableau, znajduje się wiele świątecznych kart pocztowych; przez cały okres twórczości jego dzieła reprodukowały czasopisma, m.in. „Biesiada Literacka”, „Kłosy” i „Tygodnik Ilustrowany”. T. był charakterystyczną postacią Krakowa; nieraz wdawał się w utarczki z ulicznikami, którzy ze względu na jego karłowatość, często mu dokuczali.

Z biogramu autorstwa Joanny Daranowskiej-Łukaszewskiej

Topolski Feliks

Pierwszy numer „Topolski’s Chronicle” zainteresował małżonka królowej, księcia Filipa (znającego już wojenną twórczość T-ego), który nabył kilka zamieszczonych tam rysunków; w rezultacie nawiązała się znajomość, dzięki której T. towarzyszył parze królewskiej we wszystkich ważniejszych uroczystościach i wyjazdach w roli nadw. artysty-rysownika. Książę Filip nabywał rocznie ok. dwustu rysunków T-ego; wiele z nich zdobiło korytarz pałacu Buckingham. International Fine Arts Council odznaczyła T-ego w r. 1955 złotym medalem, a w r.n. został zaproszony do międzynarodowego stow. Alliance Graphique Internationale.

Z biogramu autorstwa Jana Kaczorowskiego

Topolski Jerzy

Obszarem zainteresowań T-ego była również teoretyczna refleksja nad historiografią, która z czasem stała się najważniejszą dziedziną jego pracy naukowej. Był z Jerzym Kmitą i Leszkiem Nowakiem współtwórcą poznańskiej szkoły metodologicznej i upowszechniał aktywistyczną interpretację teorii materializmu historycznego, czemu służyły polemiki z tekstami Adama Schaffa, Celiny Bobińskiej i Andrzeja Werblana. Długotrwałym efektem tej postawy badawczej była dominacja w polskiej historiografii po r. 1956 mniej ideologicznej niż w innych krajach tzw. realnego socjalizmu, wykładni marksizmu.

Z biogramu autorstwa Rafała Stobieckiego

Topor Abrams

W trakcie inwazji niemieckiej T. zgłosił się 6 VI 1940 w podparyskim Reuilly do Armii Polskiej we Francji, ale nie został przyjęty. Dn. 14 V 1941, w czasie pierwszego masowego aresztowania Żydów w Paryżu, został internowany w obozie tranzytowym w Pithiviers. W lipcu t.r. jego zakład kaletniczy skonfiskowano. Pracując przymusowo przy żniwach, uciekł z pomocą żony po dwóch i pół miesiącach, tuż przed transportem do obozu koncentracyjnego Auschwitz. Ukrywał się w Paryżu, m.in. u polskiego studenta, a w marcu 1942 został przemycony do Lyonu, znajdującego się w tzw. wolnej strefie; po pewnym czasie dołączyła do niego żona z dziećmi.

Z biogramu autorstwa Agnieszka Taborskiej

Topor Roland

W czerwcu 1974, z inicjatywy Cieślewicza, na zaproszenie Krzysztofa Teodora Toeplitza, redaktora naczelnego „Szpilek”, przyjechał T. z Fabienne Deval do Warszawy i w redakcji pisma otworzył 8 VI wystawę swoich rysunków; na spotkanie w Dyskusyjnym Klubie Filmowym «Kwant» w klubie Riviera Remont przyszli tłumnie jego fani. Również t.r. Cieślewicz wydał album „Topór” (W.). Z redakcji „Elle” T. odszedł w r. 1976 i założył z Cieślewiczem «paniczny przegląd informacyjny» „Kamikaze” (ukazywał się do śmierci T-a). T.r. wykonał rysunki do sceny latarni magicznej w filmie „Casanova” F. Felliniego i zagrał w serii skeczy „L’art illustré, Roland Topor joue Pol Bury”, parodiujących trendy sztuki współczesnej. W r. 1977 powstał plakat dla Amnesty International, demaskujący tortury (na jego podstawie w r. 1989 w Maastricht w Holandii namalowano mural); wizerunek, przedstawiający z profilu twarz zgniataną przez młot, stanowił nieco zmienioną wersję zaprojektowanej wcześniej przez T-a okładki pisma „Mépris”. Plakat stał się najszerzej znanym dziełem T-a.

Z biogramu autorstwa Agnieszki Taborskiej

Barbara Toporska

T. opublikowała w r. 1966 w Inst. Literackim w Paryżu pierwszą powieść pt. Siostry (wyd. następne, Londyn 1989, 2013, przekł. węgierski, 2015); uznawana przez autorkę za «eksperyment formalny», była złożona z dziesięciu opowiadań, które w jedną całość łączyły postacie dwóch sióstr przyrodnich, pokazywanych fragmentarycznie, na różnych planach. Powieść, wyróżniona w r. 1967 nagrodą „Wiadomości” za najlepszą książkę r. 1966, spotkała się z wysoką oceną krytyki: «jest owocem świetnie opanowanego rzemiosła pisarskiego» (W. Tarnawski), «o wymiarach i strukturze tragedii» (J. Katz); zwracano też uwagę, że T. jest «całkowicie ,,osobna” i oryginalna» (M. Bąkowski).

Z biogramu autorstwa Jana Zielińskiego

Torosowicz Mikołaj

Kiedy do Lwowa dotarł pod koniec marca t.r. list G. Kesaracego z wyjaśnieniem, że anatema pozostała w mocy, T. «rozgniewany porwał się z nożem swojem […], z łajaniem i one listy porwał [ze] stołu i poszedł […], sakrament [w] cyborium zamknął, rozmaite sądy sam […] czynił, od umarłych spadki brał». W oczekiwaniu na rozstrzygnięcie sporu przez katolikosa, starsi gminy zawarli z T-em 15 V kolejną ugodę i dopuścili go do pełnienia funkcji biskupa. Pod koniec sierpnia T. przebywał w Kamieńcu Podolskim; tytułował się tam arcybiskupem «tronu Ormian we Lwowie i całym kraju Polski i kraju Bogdanii» (tj. Mołdawii), a we wrześniu zasiadał ze starszymi gminy we Lwowie w sądzie duchownym. Przejściowe zadrażnienia na tle spraw w sądzie duchownym prowadziły do kryzysów także w l.n. i pogłębiały rozdźwięk między biskupem a gminą.

Z biogramu autorstwa Krzysztofa Stopki

Toux de Jean Luc Louis

T. był jedną z najważniejszych postaci polskiego wolnomularstwa przez niemal pół wieku. Wielokrotnie inspirował istotne zmiany i sprawował kierownicze role w jego naczelnych władzach, choć cały czas prowadził z przerwami własną niezależną lożę o charakterze skrajnie ezoterycznym. Umiał zjednywać sobie ludzi, posiadał charyzmę «wielkiego wtajemniczonego» i «patriarchy», a jednocześnie wykorzystywał finansowo pragnących poznać głębokie tajemnice arystokratów, pobierając opłaty za ich inicjacje i sprzedając dyplomy wysokich stopni wolnomularskich. Nie pozostawił systematycznego wykładu swych poglądów; można je odtwarzać jedynie z zachowanych tekstów rytuałów, współczesnych relacji pamiętnikarskich i wspomnianych listów do Olędzkiego.

Z biogramu autorstwa Rafała T. Prinke