Do wielu epok należy ród Trzecieskich. Są w nim: Andrzej Trzecieski starszy (ok. 1497-1547), zwolennik reformacji, jego syn Andrzej Trzecieski młodszy (ok. 1527-1585), działacz reformacyjny i poeta, Franciszek Trzecieski (1807-1875), uczestnik powstań listopadowego i styczniowego, działacz społeczny, oraz Tytus Trzecieski (1811-1878), pionier przemysłu naftowego, założyciel pierwszej na świecie kopalni ropy naftowej. Obecni są w zeszycie przedstawiciele różnych wyznań: duchowni prawosławni Makary Tuczapski (zm. 1549), biskup halicki, lwowski i kamieniecki, oraz Józef Tukalski Nielubowicz (zm. 1675), święty, metropolita kijowski, a także Samuel Tschepius (1678-1750), pastor luterański, tłumacz i wydawca literatury religijnej. Występują tu także przedstawiciele mniejszości etnicznych: Jakub Tugenhold (1791 lub 1794 – 1871), cenzor, działacz Haskali, i Stefan Tuhan-Mirza Baranowski (1868-1953), redaktor naczelny „Życia Tatarskiego”. Literaturę reprezentują: Franciszek Ksawery Tuczyński (1844-1890), pedagog, powieściopisarz, Zofia Trzeszczkowska, pseud. Adam M-ski (1847-1911), poetka i tłumaczka, oraz Zygmunt Trziszka (1936-2000), prozaik. Są tu też Henryk Trzpis (1871-1943), nauczyciel, polonista, i Jan Trzynadlowski (1912-1995), teoretyk literatury. Przedstawicielami sztuk pięknych są: David Tscherning (ok. 1610-1690), rytownik, i Antoni Tuch (1863-1931), malarz, witrażownik. Jest też biogram Zenona Trzupka (1935-1985), architekta, działającego na Sądecczyźnie. Osobne miejsce zajmuje biogram Stanisława Trzeciaka (1873-1944), księdza, znanego z wystąpień antyżydowskich, rozstrzelanego przez Niemców w czasie powstania warszawskiego.
W jego ówczesnej działalności oraz w publicystyce, m.in. w „Małym Dzienniku”, „Pro Christo” i „Przeglądzie Katolickim”, coraz mocniej uwidaczniał się nurt antyżydowski. T. chwalił antyżydowskie ustawodawstwo wprowadzane w nazistowskich Niemczech oraz uczestniczył w zjazdach antysemickiej organizacji Der Welt Dienst, m.in. we wrześniu 1937 w Erfurcie, za co był upominany przez kościelnych przełożonych. Sprzeciwiał się głoszonemu w niektórych żydowskich środowiskach mesjanizmowi politycznemu (Mesjanizm a kwestia żydowska, W. 1934) oraz rozpowszechniał teorię z „Protokołów mędrców Syjonu” o spisku żydowskim zmierzającym do zdobycia władzy nad światem; włączając się w propagandę hitlerowską, napisał Die Protokolle der Weisen von Zion – der politische Katechismus des Judentums („Gerichts-Gutachten zum Berner Prozess von Ulrich Fleischhauer”, Erfurt 1935).
Z biogramu opracowanego w redakcji
W lutym 1568 mieszkał T. w wynajętej izdebce («stubella») w domu stolarza Piotra Gołębia przy ul. Stolarskiej w Krakowie; od ławnika sądu najwyższego Jana Wądzana z Kocmyrzowa pożyczył wówczas 100 złp. pod zastaw biblioteki przechowywanej już wówczas w kamienicy rajcy krakowskiego Jerzego Schillinga. Być może pieniądze te przeznaczył na druk dwóch tomów Sylw, wydanych w styczniu i lutym t.r. w krakowskiej tłoczni Stanisława Szarffenberga, dedykowanych prepozytowi miechowskiemu Szymonowi Ługowskiemu (Sylvarum liber primus) i kaszt. międzyrzeckiemu Stanisławowi Ostrorogowi (Sylvarum liber secundus). Zebrał w nich przeważnie starsze utwory, w tym również drukowane, opiewające m.in. Zygmunta Augusta.
Z biogramu autorstwa Mariana Wolskiego i Agnieszki Biedrzyckiej
T. z Leonem Chrzanowskim i Leonem Skorupką przewodził w Krakowie ugrupowaniu stanowiącemu w obozie «białych» liberalno-konserwatywną frondę, która szukała porozumienia z „Przeglądem Rzeczy Polskich” Seweryna Elżanowskiego w Paryżu i «millenerami» w Warszawie, zwalczając na łamach „Czasu” ugodę z caratem i politykę Aleksandra Wielopolskiego; w grudniu 1862 utworzyła ona Komitet Obywatelski. W styczniu 1863 kandydował T. bez powodzenia w wyborach uzupełniających do Sejmu Krajowego we Lwowie z m. Krakowa. W czasie powstania styczniowego działał w krakowskiej Organizacji Narodowej i zbliżył się do «czerwonych». Ze Skorupką i Chrzanowskim kierował Komitetem Krakowskim, powstałym w lutym t.r. z przekształcenia Komitetu Obywatelskiego. Wiosną przebywał jako emisariusz władz powstańczych w Bukareszcie.
Z biogramu autorstwa Mariana Wolskiego
W lecie 1853 zainteresował się olejem skalnym (ropą naftową); jego próbki przesyłał do różnych ośrodków naukowych w Europie, a od Karola Klobassy Zręckiego otrzymał zgodę na darmowe pozyskiwanie oleju z jego majątku w Bóbrce. W destylacjach ropy (nieudanych) pomagał mu przebywający latem t.r. w Polance W. Pol, który zadedykował jego rodzinie napisany wówczas zbiór wierszy pt. „Ze dworu” (Pol W., „Poezje”, Kr. 1856 IV). Za pośrednictwem Felicjana Laskowskiego (Karola Lancego wg „Historii polskiego przemysłu naftowego”) poznał latem 1854 we Lwowie Ignacego Łukasiewicza, pracownika tamtejszej apteki Piotra Mikolascha. W r. 1858 zbudował wspólnie z Łukasiewiczem destylarnię w Ulszowicach (obecnie dzielnica Jasła), na terenach należących do brata, do której dostarczał ropę wydobywaną przez siebie w Bóbrce.
Z biogramu autorstwa Mariana Wolskiego
Obowiązki gospodarcze, towarzystwo osób «rozstrojonych nerwowo» (list do Przesmyckiego z 12 XI 1896) oraz zakończony po trzech latach «katastrofą ostateczną» romans «między ludźmi dojrzałymi» (tamże) wywołały u T-iej depresję i myśli samobójcze. Ok. r. 1896 sprzedała Dorohowicę stryjecznemu bratankowi z prawem dożywocia we dworze. Często odwiedzała chorą matkę, której dom spłonął w r. 1897 w pożarze Nieświeża. Sama na skutek dwukrotnego (26 III i 20 IV 1898) podpalenia straciła w Dorohowicy niemal cały dobytek. W l.n. procesowała się o ojcowiznę z chłopami z Dorohowicy, którzy ostatecznie uzyskali tylko prawo użytkowania lasu. Kontynuowała twórczość literacką.
Z biogramu autorstwa Aleksandry Błasińskiej
W charakterystycznej poetyce, na którą złożyły się: redukcja liryzmu i opisowości przez brak portretowania zewnętrznego, fragmentaryczna scenografia przedstawiona, nikły dramatyzm fabuły i oparcie konstrukcji na dialogach, utrwalił T. sposoby mówienia i myślenia polskiej prowincji okresu PRL, stworzył rodzaj kroniki myśli, przeżyć, postaw i zachowań Polski gminno-powiatowej, w której własność państwowa współistniała z indywidualną, a kultura i obyczajowość wiejska z małomiasteczkową. Przechodząc ewolucję od prozy reportażowej przez dynamiczną narrację powieści aż do spotkania z wybranymi pisarzami, twórczość T-i pozostała zwłaszcza niepowtarzalnym spojrzeniem na osadników Ziem Zachodnich.
Z biogramu autorstwa Tadeusza Budrewicza
Tschepius Samuel
Po pożarze w r. 1706 znacznej części Działdowa, w którym zniszczeniu uległy budynki parafialne, wystosował do zamożnych mieszczan wierszowaną odezwę w języku niemieckim, apelującą o wsparcie finansowe dla odbudowy kościoła i wyposażenia go w niezbędne sprzęty; sam ofiarował 60 fl. na organy. Po śmierci proboszcza Mathiasa Lehmana awansował w r. 1708 na stanowisko proboszcza parafii w Działdowie. Z urzędu był inspektorem szkolnym, nadzorował i wizytował kilka razy w tygodniu szkołę miejską. Podarował drewniany dom na przedmieściu Rybaki z przeznaczeniem na jednoklasową szkołę dla dzieci z ubogich rodzin, głównie polskojęzycznych. Dbał o dostęp uczniów do elementarzy i śpiewników, uboższym dzieciom finansując je z własnych środków (w r. 1739 otrzymał za to pochwałę od magistratu). Zorganizował chór kościelny, był też inicjatorem kasy zapomogowej dla wdów po duchownych luterańskich.
Z biogramu autorstwa Marty Kuc-Czerep
Tuczapski Makary
Pragnąc zakończyć spór o namiestnictwo i uzyskać niezależność od hierarchii katolickiej, duchowni prawosławni oraz szlachta województw ruskiego i podolskiego zwrócili się do Makarego II z prośbą o wyświęcenie T-ego na władykę (biskupa) lwowskiego; mimo początkowej niechęci (po wcześniejszych apelach szlachty o przekazanie eparchii ˂diecezji˃ pod opiekę bp. przemyskiego Makary mianował na namiestnictwo halickie «popa Hoszowskiego») metropolita wyraził ostatecznie zgodę. Dążenia prawosławnych poparł Zygmunt I, który wydanym 23 X 1539 przywilejem powołał prawosławne biskupstwo halickie z siedzibą we Lwowie i mianował T-ego biskupem halickim, lwowskim i kamienieckim, nadając mu pod zwierzchność ziemie, cerkwie, monastery i duchowieństwo, podległe uprzednio metropolii i namiestnictwu halickiemu, wyznaczył na siedzibę biskupa cerkiew św. Jura oraz zezwolił mu pobierać od duchowieństwa parafialnego podatek zwany «kunyczne» w wysokości 12 gr rocznie jako dowód «szacunku, posłuchu i uznania jurysdykcji». Zapewne w tym czasie T. rozwiódł się z żoną.
Z biogramu autorstwa Wasyla Kmeta
Tugendhold Jakub
Jako jeden z nielicznych Żydów wstąpił w grudniu 1830 do warszawskiej Gwardii Narodowej i otrzymał stopień podoficerski. Od lutego 1831 był ponownie sekretarzem w Dozorze Bóżniczym. Wobec decyzji gen. Józefa Chłopickiego o wyeliminowaniu Żydów z Gwardii Narodowej ogłosił broszurę Dumania Izraelity na warcie w pierwszych dniach grudnia 1830 roku (W. 1831). Sławiąc w niej udział Berka Joselewicza w powstaniu kościuszkowskim, zwrócił uwagę na wzgardę wobec Żydów, która jest przyczyną ich obojętności na sprawy narodowe. Wkrótce potem opublikował kolejną broszurę, Krótkie rozpamiętywania i modły Izraelity, gwardzisty (W. 1831), wytykającą władzom powstańczym kwestionowanie żydowskiego patriotyzmu. Prawdopodobnie pod wpływem wystąpień T-a Rada Najwyższa Narodowa zezwoliła w poł. stycznia służyć w Gwardii Narodowej zamożnym mieszczanom żydowskim.
Z biogramu autorstwa Marcina Wodzińskiego
Tukalski Nielubowicz Józef
W grudniu 1667 dyplomacja rosyjska starała się zniechęcić Doroszenkę do sojuszu z chanatem krymskim. Wysłannicy rosyjskiego woj. kijowskiego Piotra Szeremietiewa zabiegali, by T. N. wpłynął na hetmana, by zrezygnował z «pokusy bisurmańskiej». Podobne starania podejmowała również strona polska, a B. Radziwiłł przestrzegał T-ego N-a przed porozumieniem z niewiernymi. T. N. w liście do Szeremietiewa z 29 XII t.r. deklarował gotowość uznania władzy cara, podobną gotowość zgłaszał Doroszenko, jednak żaden z nich nie podejmował kroków w tym kierunku; wysłannik rosyjski donosił z Czehrynia, że podczas nabożeństwa T. N. modlił się o zdrowie króla polskiego. Na przełomie stycznia i lutego 1668 uczestniczył T. N. w radzie starszyzny generalnej w Czehryniu, która zaaprobowała starania o zjednoczenie Ukrainy lewobrzeżnej i prawobrzeżnej oraz zbliżenie z Imperium Osmańskim.
Z biogramu autorstwa Ołeha Ducha
Redakcja Polskiego Słownika Biograficznego życzy Państwu ciekawej lektury.
en